مثل همه درمانهایی که در پزشکی و سایر حرفههای وابسته انجام میشود، درمان ارتودنسی هم بدون عوارض جانبی نیست. در صورتیکه درمان توسط متخصص ارتودنسی ارتودنسی (دکتر ارتودنسی) و بهطور صحیح انجام شود، این عوارض بسیار محدود و قابل چشمپوشی است. آنچه که بهعنوان عوارض درمان ارتودنسی در جامعه مطرح است، عمدتا مربوط به عوارض درمانهایی است که توسط افراد فاقد صلاحیت انجام شده. درمان توسط افراد غیرمتخصص ارتودنسی میتواند آمار عوارض و شدت آن را بهطور قابلملاحظهای افزایش دهد که بهطور کلی به موارد زیر خلاصه میشود:
خطای درمانکننده:
اگر فرد درمانکننده در این حیطه تخصص نداشته باشد، امکان بروز خطا در مرحله تشخیص، طرح درمان، انجام درمان و نگهداری نتایج درمان وجود دارد. متاسفانه این خطاها شایعترین و غیرقابلجبرانترین مشکلاتی هستند که در درمانهای ارتودنسی در جامعه دیده میشوند. این خطاها عمدتا مربوط به عدم توانایی در برآوردهکردن انتظارات بیمار، کشیدن نادرست دندان، بههمزدن نیمرخ بیمار، تبدیلکردن بیماری که با ارتودنسی قادر به بهبود وضعیت بوده، به بیماری که نیاز به جراحی فک دارد، پوسیدگی دندان بهدلیل عدم توانایی در کنترل بهداشت دهان بیمار و بیماریهای لثه و کوتاهشدن ریشه دندانها بهدلیل اعمال نیروی نامناسب است. افرادی که متخصص ارتودنسی هستند، علاوه بر قید کلمه متخصص ارتودنسی یا دکتر ارتودنسی در تابلو، در مهر نظامپزشکی خود نیز همین کلمه را دارند. بررسی کاملتر تخصص و تجربه فرد با بررسی مدارک تخصصی فرد در سایت نظامپزشکی امکانپذیر است.
عدم درک انتظار بیمار یا انتظارات نادرست بیمار:
یکی از مهمترین مسایل، شرح دقیق خواسته بیمار یا والدین بیمار است. اگر خواسته بیمار بهطور صحیح ذکر نشود یا فرد درمانکننده مهارت لازم برای استخراج انتظار واقعی بیمار را نداشته باشد، امکان رسیدن به نتیجه مطلوب کاهش مییابد. یکی از محدودیتهای درمان ارتودنسی آن است که برداشت افراد از زیبایی، نسبی است، بهطوری که یک خصوصیت در افراد، زیبایی متفاوتی را تداعی میکند. بنابراین کشف موضوع و امکان رسیدن به نتیجهای که بتواند انتظارات واقعی بیمار را تامین کند، اهمیت زیادی دارد. گاهی محدودیتهایی در درمان افراد وجود دارد که امکان رسیدن به نتایج ایدهآل را ناممکن میکند. این مساله به نوع ناهنجاری، مهارت درمانکننده، ماهیت متفاوت پاسخهای درمانی در افراد و همکاری بیمار ارتباط دارد. کشف این محدودیتها در ابتدای درمان و آگاهکردن بیمار صرفا با تجربه و دانش متخصص ارتودنسی (دکتر ارتودنسی) امکانپذیر است.
خطر پوسیدگی و بیماریهای لثه:
با وجود وسایل ارتودنسی در دهان، امکان گیرکردن مواد غذایی در اطراف وسایل ارتودنسی بیشتر شده و به تعداد پناهگاههای باکتریها افزوده میشود، بنابراین بهداشت دهان و دندان اهمیت بسیار زیادی دارد. عدم رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان که شامل استفاده از مسواک، نخدندان و برس بین دندانی برای بیماران ارتودنسی است، میتواند باعث بروز پوسیدگی دندان، ناراحتی لثه یا تغییر رنگ دندانها شود. نگرانی عمده بیماران ارتودنسی از پوسیدگی در زیر وسایل ارتودنسی است، در صورتیکه این نواحی خطر پوسیدگی بالایی نداشته و تنها اطراف آنهاست که با تجمع مواد غذایی در این نواحی و عدم رعایت بهداشت صحیح، خطر بروز پوسیدگی جدی میشود. متخصص ارتودنسی با درک اهمیت موضوع، نخستین اقدامی که در هر جلسه ویزیت انجام میدهند کنترل وضعیت بهداشت و ارایه آموزشهای لازم است.
برگشت درمان ارتودنسی:
برگشت درمانهای ارتودنسی در دو گروه کلی به مشکلات فکی و جابهجایی دندانها تقسیم میشود. مشکلات فکی درمانشده در دوران رشد با اتمام دوره رشد تغییری پیدا نمیکنند. این درمانها معمولا زمانی انجام میشوند که بلافاصله بعد از آن درمان ارتودنسی ثابت انجام شود تا کنترل مناسب برای پیشگیری از خطر برگشت صورت گیرد. با بالغشدن فرد امکان تغییر در شکل کلی فک بالا و پایین در جهت مثبت یا منفی، کاهش قابلملاحظهای پیدا میکند. حرکت و جابهجایی دندانها درتمام سنین قابلانجام است. درمان صحیح و کامل ارتودنسی در ۹۵درصد موارد برگشت عمدهای ندارد، ولی تغییرات بسیار خفیف بعد از درمان ارتودنسی لازم و بخشی از روند تکاملی است.
تحلیل یا کوتاهشدن طول ریشه:
هرچند احتمال تحلیل و کوتاهشدن ریشه در بیماران ارتودنسی بسیارکم و بین سه تا پنج درصد موارد است، ولی آگاهی از این مساله ضروری است. حرکت دندانها در استخوان با توجه به مکانیسم تحلیل و تشکیل استخوان شکل میگیرد. در این فرآیند ممکن است در مقیاس میکروسکوپی، قطعات میکروسکوپیک ریشه هم برداشته شده و مجددا ساخته شوند. اگر شرایط زمینهای خاصی مثل بیماری آسم یا سابقه ضربه، شکستگی دندانی یا اعمال نیروی ارتودنسی غلط وجود داشتهباشد، این مساله توجه بیشتری میطلبد.
مدت زمان درمان:
ممکن است طول دوره درمان از آن چیزی که پیشبینی شده، طولانیتر شود. درمان معمول ارتودنسی که بهطور صحیح و کامل انجام میشود، در اغلب موارد طول درمان ۱۸ تا ۳۶ ماه خواهد بود. عمدهترین دلایل افزایش دوره درمان، ملاحظهکاری و احتیاط در طرح درمان، بیماریهای زمینهای و عدم همکاری بیمار در مراجعه منظم و اجرای دستورات یا شکستگی وسایل طی درمان است. در این صورت ممکن است از کیفیت نهایی درمان نیز کاسته شود