چرا برخی کودکان و بزرگسالان در برابر درمان ارتودنسی مقاومت می‌کنند؟
همه ما دوران نوجوانی را به خاطر داریم و تغییرات جسمی و روحی این دوران و حساس بودن افراد در این دوران را تجربه کرده‌ایم. والدین آگاه با درک خصوصیات هر دوران زندگی سعی می‌کنند از هر فرصتی برای بهبود زندگی فرزندشان استفاده کنند. درمان ارتودنسی برای هماهنگ کردن اجزای صورت یکی از این اقدامات است. از طرفی با توجه به حساس بودن فرزندان، ممکن است مقاومت‌هایی در درمان وجود داشته باشد؛ مقاومت‌ها در برخی از موارد مربوط به نافرمانی وابسته به سن بوده و برخی مربوط به ظاهر وسایل درمانی است. در مواردی که مقاومت به درمان به دلیل نافرمانی مطرح است توضیح و توجیه کامل مشکل توسط متخصص ارتودنسی و ارائه راه حل‌های متعدد برای داشتن حق انتخاب، معمولا مفید واقع میشود. بنابراین در مواردی که انگیزه درونی برای رفع این مشکل وجود ندارد، باید راهی برای ایجاد این انگیزه فراهم کرد، در غیر این صورت بهتر است درمان به زمان بهتری موکول شود.
ظاهر وسایل ارتودنسی در اغلب بیماران در سنین قبل از بلوغ نه تنها بد نیست؛ بلکه دوست داشتنی نیز هست. به همین دلیل است که این افراد برعکس سایر درمان‌های دندان‌پزشکی با اشتیاق به مطب ارتودنسی مراجعه می‌کنند. با این حال در تعدادی از این افراد مقاومت‌هایی برای استفاده از برخی وسایل وجود دارد. مثلاً درمواردی که نیاز به استفاده از وسایل خارج دهانی است، ممکن است فرد نگرانی‌هایی در ارتباط با آن داشته باشد. این وسایل که عمدتا برای درمان‌های رشدی استفاده می‌شوند، نقش مهمی در ایجاد یک صورت هماهنگ دارند یا در گروهی از بیماران، وسایل داخل دهانی نسبتا حجیمی استفاده میشود که با فعالیت عادی فرد طی روزهای اول تداخل دارد. همین مشکلات باعث میشود تا دید خوبی نسبت به این وسیله‌ها پیدا نکنند، در صورتی که مشورت با متخصص ارتودنسی و در میان گذاشتن این مشکلات با وی به رفع این مشکل کمک زیادی می‌کند.
بخشی از نگرانی‌ها نیز از والدین به فرزندشان انتقال پیدا می‌کند، مثلا گاهی می‌بینیم که نگرانی والدین در استفاده از وسایل، بیشتر از فرزندشان است و همین مساله با انتقال به کودک باعث میشود تا برای بیمار هم تحمل وسیله خیلی سخت و ناراحت کننده شود.
البته همه این مقاومت‌ها فقط در کودکان نیست و برخی از افراد بزرگسال هم نگرانی‌هایی در ارتباط با درمان و دیده شدن وسایل دارند. این افراد کسانی هستند که از ظاهر دندان‌هایشان ناراحت هستند، ولی با این تصور که ارتودنسی در این سن برای ما زشت است، برای درمان اقدام نمی‌کنند. برای درک این موضوع بهتر است بدانید که نزدیک به ۵۰ درصد بیماران ارتودنسی را امروزه افراد بالای ۱۸ سال تشکیل می‌دهند که در این گروه حتی افراد بالای ۵۰ سال نیز وجود دارند
توصیه‌های بهداشتی برای بیماران ارتودنسی
بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی از اهمیت زیادی برخوردار است. ابزارها و دستگاههای ارتودنسی تمیز کردن دندانها را مشکل‌تر می‌کند. امکان برداشت پلاک میکروبی سخت‌تر میشود. در نتیجه ریسک پوسیدگی دندانی حین درمان ارتودنسی افزایش می‌یابد.
– بایو فیلم
باکتری‌های موجود در دهان بر روی سطح صاف دندان نمی‌توانند مستقر شوند. از این رو، باکتری‌ها، نخست یک لایه نازک چسبنده لعاب مانند بر روی دندان ایجاد می‌کنند که همانند آشیانه به آنها امکان اسکان بر روی دندانها را می‌دهد. به این لایه بایوفیلم باکتریائی می‌گویند. باکتری‌ها ی تجمع کرده بر روی بایوفیلم مواد غذایی را به خود چسبانده از آنها تغذیه کرده به سرعت شروع به تولید مثل و ترشح ترکیبات مضر اسیدی می‌کنند.
مجموعه بایو فیلم، مواد غذایی و باکتری‌ها را جرم می‌نامند. این جرم نرم بوده و با مسواک به راحتی پاک میشود. در صورت باقی ماندن جرم نرم روی دندانها رسوب مواد معدنی موجود در بزاق، در آن، این جرم تبدیل به جرم سخت شده و تنها با جرمگیری از محیط دهان حذف می‌گردد. جرم سخت مهمترین عامل بیماریهای لثه و التهاب و خونریزی است که تولید بوی ناخوشایند دهان می‌کنند.
– بهداشت دهان و دندان هنگام استفاده از دستگاههای ارتودنسی متحرک
دستگاههای متحرک ارتودنسی مانند پلاک، نایت گارد و… این مزیت را دارند که قبل از خوردن غذا درآورده شده و پس از مسواک زدن دندانها دوباره کار گذاشته شوند. تمیز کردن روزانه و مرتب آن دستگاه‌ها ضروری میباشد. سطح داخلی این پلاک‌ها باید توسط مسواک نرم و آب ولرم روزی دو بار تمیز شود. در غیر این صورت، باکتری‌ها علاوه بر سطح دندان بر روی سطح دستگاه ساخته شده به راحتی رشد می‌کنند.
– بهداشت دهان و دندان هنگام استفاده از دستگاههای ثابت ارتودنسی
دستگاههای ثابت ارتودنسی که به وسیله براکت و بند و بر روی سطح بیرونی یا درونی دندان چسبانده می‌شوند گوشه و کنارهایی ایجاد می‌کنند که در آنها مواد غذایی گیر کرده و مرکز تجمع باکتری‌ها می‌شوند. به این خاطر در صورت عدم رعایت دقیق اصول بهداشتی در حاشیه براکت‌ها و بند‌ها، دندانها دچار آسیبهای بازگشت ناپذیر می‌شوند. در مرحله اول، مینای دندان، کلسیم را از دست می‌دهد و سفید رنگ میشود. در صورت تداوم این وضعیت، تخریب، پیشرفت کرده، پوسیدگی ایجاد میشود.
زيبايي در ارتودنسي
در اين سري از مقالات به راههاي زيبايي در ارتودنسي باليني پرداخته مى شود. اصول زيبايي در ارتودنسي و طرح ريزي درمان كه با فراگير شدن مسائل زيبايي در بين مراجعين ارتودنسي راهنمايي خوبى براي كاربرد كلينيكي دارد از ديگر مطالب ارايه شده مي توان به كاربرد ايمپلنت در ارتودنسي اشاره كرد. در طي سه دهه گذشته توجه به موضوعات زيبايي از جانب متخصصين ارتودنسي و مردم جامعه به نحو چشمگيري افزايش يافته است و اين روند در حال تداوم است. اگر چه زيبايي ميتواند بسيار ذهني و وابسته به پنداشتهاي مردم باشد و در بين اقوام مختلف اين امر متغير است با اين حال مي توان خصوصيات و ويژگيهاي خاص افراد جذاب را تعريف نمود. اين ويژگيها بايد در طي روند تشخيص و طرح درمان طرح ريزي مكانيك براي درمان ارتودنسي و تصحيح مشكلات ارتودنسي مدنظر قرار داد. مكانيك مهمترين جنبه طراحي يك وسيله ارتودنسي است. در اين مقالات در مورد چگونگي دستيابي موفقيت آميز به اهداف زيبايي درمان ارتودنسي با وسايل طراحي شده بر اساس اصول مكانيك پرداخته می شود. اينجانب دکتر فرهاد صدرالدینی مفتخرم كه اين سري از مقالات را به محضر شما تقدیم می كنم.
به منظور تعيين موارد غير طبيعي لازم است وضعيت نرمال و عادي شناخته شود. در گذشته متخصص ارتودنسي (دكتر ارتودنسي) قضاوت خود را بر مبناي عكس هاي راديوگرافي قرار مى دادند و كمتر به پارامترهاي زيبايي اهميت داده مى شد. ولي امروزه حرفه ارتودنسي در آستانه يك تغيير الگويي است كه به طور واضح اصول پايه فكري ارتودنسي و توجهات سنتي در زمينه تشخيص و طرح درمان را تغيير خواهد داد. هنوز توجه و تأكيد خاص بر روي اجزا استخوان و دنداني معتبر است، اما در حال حاضر توجه بيشتري به جنبه هاي زيبايي صورت لازم است. در تلاش هاي صورت گرفته براي ايجاد يك زيبايي طبيعي متخصص ارتودنسي ( دكتر ارتودنسي ) بايد به دقت به تماميت و كليت بيمار توجه نمايد. ويژگي هاي فردي يك دندان ممكن است فقط يك بخش قضيه باشد چرا كه دندان بخشي از كليت بيمار مى باشد كه بدون آن وجود ندارد. رشته ها و شاخه هاي زيبايي در ارتودنسي را مى توان حداقل به چهار بخش تقسيم كرد: زيبايي تك دنداني – زيبايي لثه – زيبايي گروهي دندان ها – زيبايي صورت.
در اين بخش ازمقاله بيشتر تاكيد ما بر روي زيبايي گروهي دندان ها و چگونگي اعمال آنها از لحاظ كلينيكي مى باشد. رابطه بين دندان ها و بافت نرم اطراف در حين و متعاقب درمان ارتودنسي و همچنين خصوصيات صورتي بيمار مورد تاكيد قرار مى گيرد. ميزان ديده شدن تاج دندان ها در نماهاي مختلف مخصوصأ لبخند و موقعيت لبها به سن جنس و خصوصيات صورت ارتباط دارد. هدف از اين بخش فراهم كردن اصول راهنمايي براي متخصص ارتودنسي در مورد چگونگي بررسي فاكتور هاي زيبايي به واسطه مشاهده بيمار از روبرو بوده بر روي بعضي نظرات جديد در زمينه چگونگي نيل به خصوصيات مطلوب نمايان شدگي دنداني در ابعاد عرضي و عمودي در طي تعالمات اجتماعي بحث مى شود.
ارزيابي زيبايي بر روي صندلي دندانپزشكي ارتودنسي
esthetics كه از واژه اي يوناني براي توصيف درك و بصيرت مشتق شده است دلالت بر زيبايي و دلنشيني مى كند. اين مقوله را مى تواند از دو جنبه مورد نظر قرار داد، زيبايي عيني كه ديده مى شود و زيبايي ذهني كه بستگي به تصور فرد مشاهده كننده از زيبايي دارد. تكنيك هاي نوين ارتودنسي بايد فراهم كننده زيبايي عيني براي كل ناحيه سر و صورت باشد كه اين امر در بر گيرنده يكنواختي و فرم و ساختار و هماهنگي و رنگ و عملكرد و نمايان شدگي دندان ها مى باشد. به علاوه خلق زيبايي ذهني منطبق با الويت هاى فردي متخصص ارتودنسي (دكتر ارتودنسي) ممكن است معيار زيبايي حاصل از درمان براي هر بيمار را تقويت مى كند. Lombardi در زمينه توضيح و توصيف اصول درك ديداري و كاربرد باليني آن در زيبايي دنداني صورتى در ارتودنسي بيان داشت كه قضاوت جزيي و دقيق در مورد زيبايي فقط با مشاهده بيمار از روبرو هنگام گفتگو و در حالات مختلف صورتي و هنگام خنده امكان پذير مى باشد.
به عنوان مثال امكان حصول به اطلاعاتي كافي در مورد جزيياتي مانند وسط بودن خط دنداني، فك بالا و پايين و انطباق آنها با خط وسط صورت و تقارن دندان هاي دو طرف وجود ندارد، مگر اينكه بيمار به طور مستقيم از روبرو مشاهده شود. با اين روش امكان بررسي فاكتورهاي زيبايي ارتودنسي حائز اهمیت فراهم مى شود. تعدادي از اين فاكتورها عبارتند از: ارتفاع تاج دندان هاي قدامي فك بالا و پايين – موقعيت و قرينه گي لبه لثه دندان های قدامی بالا و پايين – شيب محوري تمام دندان هاي قدامی – خط مياني دنداني فك بالا نسبت به فك پايين و كل صورت – هماهنگی قدام به خلف انحناي نمايان شدگي دنداني
پس از مطالعه دقيق اين جنبه ها متخصص ارتودنسي (دكتر ارتودنسي) مى تواند خم هاي مورد نياز در سیم هاي ارتودنسي اعمال كرده و هر روش ضروري ديگرى را براي زيبايي انجام دهد. براي بررسي نمايان شدگي دندان ها هنگام صحبت و لبخند، ميزان فضاي خالي گوشه دهان هنگام لبخند در صورتي كه بيمار مقابل متخصص ارتودنسي نشسته باشد، توصيف بعضي از جنبه هاي لبخندي كه به طور معمول مطلوب بنظر مى آيد براي بازسازي وضعيت زيبايي دهان سودمند است. در اينجا به بعضي استانداردها به عنوان اصول راهنما جهت اعتلاي زيبايي دندان ها مى پردازم
نوع لبخند : ميزان نمايان شدگي دنداني و لثه اي
پوشش لبي دندان هاي قدامي فك بالا در هنگام لبخند كامل داراي سه وضعيت قابل تمييز مشخص مي باشد: لبخندهاي كوتاه، متوسط و بلند شايعترين نوع ( كه در حدود ٧٠٪ بالغين جوان وجود دارد ) لبخند متوسط است كه در آن ١٠٠ تا ٧٠٪ دندان هاي قدامي فك بالا نمايان مى شود در لبخند كوتاه كمتر از ٧٥٪ دندان هاي قدامي بالا در لبخند كامل هويدا شده و در حدود ٢٠٪ جمعيت جامعه چنين لبخندي يافت مى شود در حالي كه لبخند بلند كه در آن كل دندان هاي قدامي فك بالا به همراه نواري از لثه نمايان مى شود در ١٠٪ جمعيت وجود دارد. متخصص ارتودنسي ( دكتر ارتودنسي ) بايد توجه داشته باشد با افزايش سن اين تمايل وجود دارد كه ميزان پوشيدگي دندان هاي قدامي بالا توسط لب بالا زياد مى شود و از اين روى در صد موارد لبخند بلند در ميان افراد جوان بيشتر بوده و در ميان بالغين مسن تر اين در صد كمتر مى باشد. در اين زمينه همچنين تفاوت جنسي وجود دارد كه بر اساس آن خط لبخند كوتاه به طور عمده از خصوصيات مردان و لبخند بلند غالبأ از خصوصيات زنان است. بيان اين مطلب در ارتودنسي حايز اهميت است كه مقدار نمايان شدگي لبه لثه در هنگام لبخند آن چنان كه براي متخصص ارتودنسي ممكن است قابل توجه باشد براي مردم نا خوشايند نيست و لذا بايد ديده شدن لبه لثه در هنگام لبخند به ميزان متوسط به عنوان يك تنوع قابل قبول كه به خوبي در محدوده معمول روابط لب – دندان – فك خصو صأ در خانم ها پذيرفته شده در نظر گرفته شود.
قوس لبخند
رابطه انحناي لبه دندان هاي قدامي فك بالا با انحناي لب پايين در هنگام لبخند را نيز مى توان از ديدگاه ارتودنسي به سه نوع تقسيم كرد: موازي – مستقيم – معكوس. در مطالعه اي كه در لوس آنجلس توسط Tjan متخصص ارتودنسي و همكارنش انجام شده مشخص شده كه در درصد بالايي ٨٥٪ از افراد انحناي لبه دندان هاي قدامي بالا در هنگام لبخند موازي انحناي لب پايين مى باشد. در ١٤٪ افراد به جاي وضعيت انحناء يك خط مستقيم وجود داشته و فقط در ١٪ موارد انحناي لبه دندان هاي قدامي بالا با انحناي لب پايين معكوس است. از آنجا كه وضعيت توازي انحناي لبه دندان هاي قدامي بالا در هنگام لبخند با انحناي لب پايين يافته اي معمول در افرادي است كه تحت درمان دندانپزشكي قرار نگرفته اند، لذا نيل به اين هدف نهايي براي زيبايي عيني در ارتودنسي بايد رعايت شود. انحناي لبخند مستقيم يا معكوس در ايجاد صورتي با جذابيت كمتر دخيل است. انحناي معكوس به كرات با ساييدگي مشخص دندان هاي قدامي بالا همراه مى باشد.
تعداد دندان هاي نمايان شده در لبخند
در مطالعه اي كه در لس آنجلس انجام گرفت مشخص شد كه در يك لبخند معمولي در بالغين جوان شش تا ده دندان نمايان مى شود. در ٤٥٤ نمونه ارتودنسي مورد مطالعه تعداد دندان هاي نمايان شده در لبخند كامل به قرار زير بود:
٧٪ شش دندان و در ٤٨/٥٪ هشت دندان و در ٤٠/٥٪ افراد ده دندان در نهايت در ٤٪ دوازده دندان.
تغييرات ايجاد شده با افزايش سن در رابطه لب ودندان هاي قدامي بالا
با گذشت سن تغييرات پيش رونده اي در موقعيت لب بالا و پايين حاصل مي شود كه علت آن اثرات جاذبه است. مطالعات ارتودنسی در زمینه موقعیت عمودی دندان های قدامی در صورت افراد در گروه های سنی مختلف انجام شده است. Peck و همکارانش بیان داشتند که میزان نمایان شدن دندان ها قدامی بالا در حالت معمول می باشند برای پسران ۱۵ ساله ۴/۷ میلیمتر و برای دختران در این سن ۵/۳ میلیمتر می باشد. در تمام سنین تفاوت سن مشهود بود و میزان دیده شدن دندان ها در دختران بیشتر بود. Dong یک متخصص ارتودنسی (دکتر ارتودنسی) در تحقیقی تغییرات سنی حاصل شده در میزان نمایان شدن دندان ها در وضعیت معمول و در حالت لبخند مورد مقایسه قرار دادند و این مطلب را که تغییرات سنی در میزان نمایان شدن دندان ها در حالت معمولی شدیتر از حالت لبخند می باشد را ثابت نمودند. با بالا رفتن سن میزان نمایان شدن دندان های قدامی پایین افزایش می یابد. متخصص ارتودنسی توجه دارد که میزان نمایان شدن دندان های قدامی پایین پس از ۶۰ سالگی تقریبا معادل میزان نمایان شدن دندان های قدامی فک بالا قبل از ۳۰ سالگی است. ارتباط تنگاتنگی بین نمایان شدن دندان ها در حالت معمول و هنگام صحبت کردن وجود دارد. در زمینه بروز و بیان شخصیت و سن با میزان نمایان شدن دندانی در موقع صحبت کردن ممکن است از هر نظر به همان اندازه میزان نمایان شدن دندانی در هنگام لبخند حائز اهمیت باشد. مهمترین اطلاعات زیبایی در طرح ریزی درمان ارتودنسی هنگامی که بیمار در طی مکالمه معمول مورد مشاهده قرار می کیرد حاصل می شود. نمایان شدن دندانی موقع لبخند چنین اطلاعاتی را فراهم نخواهد ساخت زیرا که در هنگامی که شخص لبخند می زند لب بالای وی به طور فعال توسط سه گروه عضلانی مختلف بالا می رود. به این دلیل تقریبا در هر فردی بدون توجه به سن دندان های قدامی بالا به خوبی در هنگام لبخند کامل نمایان خواهند شد، حتی اگر در طی صحبت فقط دندان های قدامی پایین قابل رویت باشند. به بیان ارتودنسی تغییرات سنی در نمایان شدن دندان ها هنگامی که بیمار صحبت می کند یا در وضعیتی که لبها در حالت استراحت می باشند بسیار مشخص تر و بارزتر از موقعی است که لبخند میزند که توسط متخصص ارتودنسی مد نظر قرار می گیرد. افتادگی بافت نرم اطراف دهان تا حدی مربوط به صاف شدگی طبیعی و کشیدگی و کاهش الاستیسیتی پوست با گذشت سن می باشد. لب بالا طویل تر شده و به تدریج مقدار بیشتری از دندان های قدامی بالا را می پوشاند، در حالی که افتادگی لب پایین کم کم مقدار بیشتری از دندان های پایین را نمایان خواهد ساخت. متخصص ارتودنسی (دکتر ارتودنسی) می تواند چنین نتیجه بگیرد که مشخص بودن دندان های بالا در هنگامی که لب ها در وضعیت استراحت است، دلالت بر جوانی و زیبایی داشته در حالی که نمایان شدگی دندان های فک پاین خصوصیات سالخوردگی می باشد. اهمیت بعد عمودی در نمایان شدگی دندانی در رشته ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک مورد توجه قرار گرفته است.
تفاوت های جنسی در میزان نمایان شدگی دندان ها
تفاوت جنسی در زمینه میزان نمایان شدن دندان های قدامی چنین بیان می دارد که در زنان در تمام سنین نسبت به مردان به طور معنی داری میزان نمایان شدگی در دندان های فک بالا بیشتر و در دندان های فک پایین کمتر می باشد. متخصصین ارتودنسی در گروهی از بالغین درمان ارتودنسی شده دریافتند که نمایان شدگی دندان های قدامی بالا در حالت معمولی در زنان تقریبا دو برابر مردان است، ولی در مردان میزان نمایان شدگی دندان های قدامی پایین بسیار بیشتر بود. توصیه شده است که قبل و پس از درمان ارتودنسی از روشی استاندارد برای رکوردگیری ثبت میزان نمایان شدگی دندان ها در حالت معمولی و لبخند استفاده گردد و این امر به متخصص ارتودنسی در زمینه اجتناب از اثرات درمانی ناخواسته بر روی چگونگی نمایان شدن دندان ها کمک می نماید. از بیمار خواسته می شود حداقل در دو موقعیت قبل از تهیه عکس یک وضعیت لبی را به خود بگیرد در زمینه توصیف حالات معمولی و گفتگو و لبخند می توان از تهیه یک فیلم کوتاه بهره برد. با این وجود بیشتر بیماران قادرند به طور منطقی وضعیت قابل تکرار لبی را به خود بگیرند و در این حالت است که هنوز عکس ها اطلاعات کلینیکی حایز اهمیتی را فراهم می سازند.
مشکلات کلینیکی موجود در زمینه تصحیح ارتودنسی پوشش زیاد دندان های قدامی فک پایین توسط دندان های قدامی بالا
متخصص ارتودنسی (دکتر ارتودنسی) می تواند پوشش زیاد دندان های قدامی فک پایین توسط دندان های قدامی بالا را با ترکیبی از فشردن دندان های قدامی به داخل استخوان و یا با اعمال نیروی ارتودنسی جهت کمی خارج کردن دندان های خلفی از استخوان درمان نماید. نظرات درمانی ارتودنسی برای درمان بیماران دارای پوشش زیاد دندان های قدامی فک پایین توسط دندان های قدامی بالا در طی ده سال گذشته به طور قابل ملاحظه ای تغییر کرده است که این امر به دلیل تاکید روزافزونی است که بر اهمیت زیبایی نمایان شدگی عمودی دندان های قدامی فک بالا در طی صحبت کردن معمولی و در وضعیت معمولی لب ها اعمال می شود. در حالی که در گذشته فشردن دندان های قدام بالا به داخل استخوان به عنوان سنگ بنای تصحیح پوشش زیاد دندان های قدامی فک پایین توسط دندان های قدامی بالا در نظر گرفته می شد که سبب نهفته شدن دندان های قدامی بالا در پشت لب بالا در حین صحبت می شود. چنین خطایی مشخص نمی شود مگر اینکه متخصص ارتودنسی میزان نمایان شدگی دندان ها را در حین صحبت و موقع لبخند از نمای روبرو مرد بررسی ارتودنسی قرار دهد.
با افزایش سن بیمار و متعاقب آن افتادگی لب بالا و نمایان شدگی نازیبای دندانی در جوانی به طور قابل پیش بینی با گذشت سن بدتر می شود. موقعیت مرجع عمودی ایده آل برای در نظر گرفتن جایگاه لبه دندان های قدامی بالا به منظور طرح ریزی درمان ارتودنسی در حالتی که لب ها در وضعیت معمول و استراحت می باشد مشخص می شود. راهنمای کلینیکی این مساله برای متخصص ارتودنسی آن است که دندان های قدامی بالا را باید به نحوی در جهت عمودی حرکت داد که رابطه آنها با موقعیت در حال استراحت و معمولی لب نسبت به سن بیمار بهبود یابد. در یک فرد بالغ جوانی که بین ۲۰ تا ۳۰ سال سن دارد حداقل باید ۳ میلیمتر از دندان های قدامی بالا نمایان باشد. برای فرد بالغ ۳۰ تا ۴۰ ساله حداقل ۱/۵ میلیمتر نمایان شدگی دندان های قدامی بالا و در یک فرد ۴۰ تا ۵۰ سال ۱ میلیمتر بایستی در حالت استراحت و معمولی لب ها دیده شود. در بیماران بالای ۵۰ تا ۶۰ سال به طور طبیعی به هیچ وجه نباید دندان های قدامی بالا در وضعیت استراحت لب ها نمایان شود از نظر متخصص ارتودنسی موقعیت ایده آل برای بالغین هنگامی حاصل می شود که در موقعی که بیمار با جدیت مشغول صحبت کردن است دندان های طرفی فک بالا دیده شود. موقعیت لب – دندان در وضعیت معمول باید به طور دایم در طول درمان ارتودنسی تحت نظر قرار گیرد از آنجا که هیچ متخصص ارتودنسی خواستار مسن تر به نظر رسیدن بیمار خود نسبت به سن واقعی اش نمی باشد، لذا بررسی دقیق میزان نمایان شدگی دندانی حین صحبت کردن قبل از تصمیم گیری در مورد نیاز به فشردن دندان های قدامی به داخل استخوان در طی درمان های ارتودنسی از اهمیت خاصی برخوردار است.
از نظر زیبایی شناسی متخصص ارتودنسی ( دکتر ارتودنسی ) در طیف وسیعی از بیماران با پوشش زیاد دندان های قدامی فک پایین توسط دندان های قدامی بالا بهترین استراتژی درمان فشردن دندان های قدامی پایین به داخل استخوان و نه دندان های قدامی بالا می باشد. این مساله مخصوصا در مواردی که curve of spee (قوس قدامی خلفی دندان ها) به طور مشخص وجود دارد و هنگامی که شش دندان قدامی پایین در ابتدای درمان بالاتر از پلان اکلوزال فانکشنال قرار دارند موضوعیت می یابد اشتباه و خطای رایج در درمان ارتودنسی در بعد عمودی ایجاد یک خط لبخند مستقیم به جای قوس لبه دندان های قدامی بالا در هنگام لبخند می باشد. احتمالا در ارتودنسی به صاف شدگی نامطلوب قوس خنده کم بها داده می شود. Ackerman متخصص ارتودنسی گزارش نموده که در ۳۲% بیماران آنها در طی درمان درمان ارتودنسی دچار صاف شدگی لبه دندان ها هنگام لبخند شده اند. یکی از دلایلی که چنین تغییراتی ممکن است از دید متخصص ارتودنسی مخفی بماند آن است که این حالت فقط موقعی قابل مشاهده است که بیمار از نمای روبرو مورد معاینه قرار گیرد. نیل به توازی مطلوب بین دندان های قدامی بالا و لب پاین در حالت لبخند ممکن است به نظر دشوار برسد، به هر حال از لحاظ کلینیک ارتودنسی این حالت را به راحتی می تواند در صورتی که دو دندان قدامی بالا از دو دندان کناریشان ۰٫۵ – ۱٫۵ میلیمتر طویل تر توسط متخصص ارتودنسی قرار گرفته شود ایجاد نمود.
مكانيك و ارتودنسي
حركت ارتودنسي دندانها ناشي از اعمال نيرو به دندانها مى باشد. وسايل درماني كه متخصص ارتودنسي انتخاب كرده و به كار برده و آنها را فعال مي سازد. چنين نيروهايي دندانها و بافت هاي اطراف آنها به اين نيروها به واسطه يك واكنش بيولوژيك پيچيده كه در نهايت منجر به حركت دندانها در طول استخوان آنها مي شود پاسخ مي دهد. سلولهاي اطراف دندان كه به نيروهاي اعمال شده پاسخ مي دهند نسبت به طرح براكت شكل سيم يا آلياژ وسايل ارتودنسي حساس نبوده بلكه فعالیت آنها منحصرأ بر اساس stress و strain صورت گرفته در محيط شان میباشد. به منظور نيل به يك پاسخ بيولوژيكي دقيق بايستي تحريكات دقيق و اصول مكانيكي صحيح به كار گرفته شود، پيچيدگي و تنوع پذيري همراه با سيستمهاي بيولوژيكي پشتوانه دقت كلينيكي در كاربرد هر گونه تحريكي بوده و از آن حمايت مي نمايد. كاهش فاكتور هاي ناشناخته در ارتباط با روند و انجام درمان ارتودنسي مي تواند سبب كاسته شدن از تنوع پذيري در پاسخ درمان متخصص ارتودنسي گردد. آگاهي از اصول مكانيكي نيروهاي به كار گرفته شده براي كنترل درمان ارتودنسي ضروري است.
اساس ارتودنسي بر كاربرد كلينيكي مكانيكي استوار است. مكانيك شاخه اي از علم است كه توصيف كننده اثر نيروها روي اجسام مي باشد. بيومكانيك دلالت بر علمي دارد كه در ارتباط با سيستم های بيولوژيك است. درمان ارتودنسي نيروها را به دندان ها اعمال مى دارد، نيرو ها به واسطه انواع مختلفي از دستگاه هاي ارتودنسي ايجاد میشود. مورد مشابه اين امر كاربرد داروها در پزشكي است، دارو ها به منظور نيل به يك پاسخ بيولوژيكي خاص به كار مي رود و با كمك آنها علايم يا مشكلات بيمار بر طرف شده و بهبود مي يابد. تجويز منطقي و صحيح داروها نيازمند درك مكانيسم فعاليت عوامل دارويي به منظور دستيابي به نتايج كلينيكي مطلوب است. متخصص ارتودنسي (دكتر ارتودنسي) نيز وابسته به كاربردي مشابه از سيستم هاي نيرويي مكانيكي براي حصول موفقيت درمان مي باشند.
طول دوره درمان ارتودنسي هنوز حدود دو سال مي باشد. در صورت اعمال اصول بيومكانيك در مكانوتراپي نه تنها ممكن است زمان درمان كاهش يابد بلكه طرح درمان هاي اختصاصي تر مرتبط با هر بيمار مي تواند براي نيل به نتايج قابل پيش بيني تر به كار رود. كاربرد صحيح اصول بيومكانيك كارآيي درمان را به واسطه طرح ريزي درماني بهبود يافته و ارايه مراقبت هاي لازم افزايش مى دهد. درك و شناخت چندین اصل مكانيكى پایه به منظور فهم ارتباط كلينیكى بیومكانیك با ارتودنسى ضرورى است. اولین اصل مركز مقاومت است، تمام اجسام داراى مركز ثقل مى باشند. مركز ثقل نقطه اى است كه براى حركت دادن خطى یك جسم آزاد بدون ایجاد چرخش در جسم نیروى اعمال شده به آن بايستى از این نقطه عبور كند. لذا مركز ثقل نقطه تعادل جسم مى باشد. دندانى كه در سیستم نگهدارنده استخوان واقع است یك جسم آزاد نمى باشد. چرا كه به واسطه استخوان محصور و محدود شده است. پس در ارتودنسى مركز مقاومت همان مركز ثقل بوده و معادل نقطه تعادل مى باشد.
باید توجه داشت كه مركز مقاومت میتواند در هر كدام از پلان های فضا تعریف و توصیف گردد. دندان های منفرد واحد های دندانی و كل قوس دندانی و همچنین فكین دارای مركز مقاومت مربوطه میباشند. مركز چرخش یك دندان بستگی به شكل و طول ریشه تعداد ریشه ها و سطح استخوان پشتیبان دندان دارد. در ارتودنسی تعیین و تشخیص موقعیت و جایگاه دقیق مركز مقاومت یك دندان به سهولت امكان پذیر نبوده. با این وجود مطالعات بالینی و تحلیلی نشان داده اند كه مركز مقاومت یك دندان تك ریشه كه دارای سطح صحیح استخوان می باشد در فاصله حدود یك چهارم تا یك سوم طول ریشه قرار دارد كه در ارتودنسی باید مد نظر متخصص ارتودنسی قرار گیرد.
امكان تخمین مركز مقاومت استخوان های صورتی كل قوس دندانی نیز وجود دارد، در مطالعات تجربی و تحلیلی گزارش شده است كه مركز مقاومت فك بالا در مورد حركت خود فك بالا مختصری پایین تر ازكاسه چشم می باشد. اگر چه موقعیت و جایگاه دقیق مركز مقاومت به طور تیپیك ناشناخته می باشد ولی داشتن یك آگاهی ذهنی از مركز مقاومت دندان یا دندان ها هنگام انتخاب و فعال كردن وسایل ارتودنسی حایز اهمیت می باشد. ارتباط سیستم نیروی عمل كننده روی دندان با مركز مقاومت نوع حركت دندانی را برای متخصص ارتودنسی (دكتر ارتودنسی) مشخص می كند. كاربرد و اعمال نیرو منجر به حركت ارتودنسی دندان می شود. واحد نیرو نیوتن می باشد. غالبا در ارتودنسی بالینی، گرم جایگزین نیوتن می شود، زیرا دخالت دادن شتاب در بزرگی نیرو از لحاظ كلینیكی كاربردی نبوده و نا مربوط می باشد. نیرو به صورت بردار بوده و به واسطه خصوصیات بردار تعریف می شود.
از لحاظ كلينيكي تعيين اجزاي افقي و عمودي و عرضي نيرو درك و شناخت جهت حركت دندان را بهبود مي بخشد. در اين زمينه نيز محاسبات مثلثاتي بايستي براي بر آورد ميزان هر كدام از اجزا بردار صورت پذيرد. نيرو هاي ارتودنسي به طور غالب به تاج يك دندان اعمال مي شود، لذا اعمال نيرو عمدتأ از طريق مركز مقاومت دندان نمي باشد. نيروهايي كه از طريق مركز مقاومت دندان اعنال نمي شوند منحصرأ ايجاد حركت خطي نمي نمايند. گشتاور نيرو نيز در اين گونه موارد منجر به مقداري حركت چرخشي مي شود. گشتاور نيرو به واسطه حاصلضرب بزرگي نيرو در فاصله عمودي از خط عملكرد نيرو تا مركز مقاومت محاسبه مي شود. واحد اندازه گيري گشتاور گرم-ميليمتر است. متخصص ارتودنسي بايد از اهميت گشتاور نيرو آگاه بوده و از اين امر براي طراحي كارآمد وسايل ارتودنسي استفاده كند. روش ديگر براي نيل به حركت چرخشي از طريق كاربرد گشتاور جفت نيرو يا كوپل مي باشد. يك كوپل دو نيرو موازي با بزرگي يكسان است كه در دو جهت مختلف و با فاصله مشخص اعمال مي شود. بزرگي يك كوپل از طريق ضرب بزرگي نيروها در فاصله بين آنها محاصبه مي شود. واحد كوپل نيز گرم-ميليمتر است.
حركت دنداني را مي توان به چندين روش توصيف كرده و شرح داد، با اين حال انواع بينهايت حركات را ضرورتأ مي توان در چهار نوع حركت پايه ارتودنسي طبقه بندي كرد tipping – translation – torque – rotation
رابطه بين سيستم نيروي اعمال شده و نوع حركت را مي توان به واسطه نسبت گشتاور به نيرو توصيف كرد. حركت ارتودنسي حاصله بستگي به نسبت گشتاور به نيرو و كيفيت استخوان اطراف دندان دارد. ريشه دنداني كوتاه و ارتفاع استخوان كاهش يافته نوع حركتي كه بر اساس نسبت گشتاور به نيروحاصل می شود را تغيير می دهد كه بايد مورد توجه متخصص ارتودنسي قرار گيرد.
tipping نوعي از حركت دنداني است كه در آن حركت تاج بيشتر از حركت ريشه می باشد. مركز چرخش اين نوع حركت از مركز مقاومت به نوك ريشه نزديكتر است.
وقتی يك نيروي منفرد به دندان اعمال می شود منجر به حركت ريشه دندان و تاج در دو جهت مختلف می شود كه tipping كنترل نشده ناميده می شود.
اين نوع حركت ساده ترين نوع حركت ارتودنسي است كه می تواند رخ دهد، اما اين حركت غالبأ نا مطلوب است. میزان فشار وارده به استخوان غير يكنواخت بوده و در نوك ريشه و محل اتصال تاج به ريشه حداكثر است. نسبت گشتاور به نيرو در اين نوع حركت ارتودنسي از ۰:۱ تا حدود ۵:۱ می باشد. tipping كنترل شده يك نوع حركت بسيار مطلوب مي باشد كه تفاوت آن با حركت قبلي عبارت است از كاربرد يك نيرو براي حركت تاج و اعمال يك گشتاور به وسيله متخصص ارتودنسي براي كنترل موقعيت ريشه دندان مي باشد. عمومأ براي tipping كنترل شده نسبت گشتاور به نيرو ۷:۱ ضروري است.
translation حركت انتقالي دندان همچنين به عنوان حركت bodily شناخته می شود. نوعي حركت ارتودنسي كه ريشه و تاج دندان به يك ميزان و در يك جهت حركت مي كنند، مركز چرخش در اين نوع حركت در بينهايت واقع شده است. يك نيروي افقي اعمال شده در مركز مقاومت دندان منجر به چنين حركتي خواهد شد. همانند حركت tipping كنترل شده حركت bodily نيز نيازمند اعمال همزمان يك نيرو و كوپل می باشد در مقايسه با tipping كنترل شده بزرگي كوپل اعمال شده بيشتر است و نسبت گشتاور به نيرو ۱۰:۱ می باشد.
حركت ريشه torque عبارت است از تغيير زاويه دندان به وسيله حركت ريشه در عين حفظ كردن موقعيت تاج دندان به طور ثابت می باشد. در اين حالت مركز چرخش در لبه دندان می باشد در اين حركت اتودنسي نياز به كوپل قويتري می باشد.